علت حواس پرتی در کودکان دبستانی
حواسپرتی کودکان، یکی از مشکلات رایجی است که موجب کاهش تمرکز آن‌ها برای انجام تکالیف و فعالیت‌های روزمره می‌شود. این مشکل، می‌تواند بر اثر عوامل ژنتیکی، محیطی یا ترکیبی از این عوامل به‌وجود آید. کودکانی که با پدیده حواسپرتی دست‌به‌گریبان هستند، در کلاس درس نیز مشکلاتی را تجربه می‌کنند و قادر به تمرکز بر موضوعات […]
توضیحات
حواسپرتی کودکان، یکی از مشکلات رایجی است که موجب کاهش تمرکز آن‌ها برای انجام تکالیف و فعالیت‌های روزمره می‌شود. این مشکل، می‌تواند بر اثر عوامل ژنتیکی، محیطی یا ترکیبی از این عوامل به‌وجود آید. کودکانی که با پدیده حواسپرتی دست‌به‌گریبان هستند، در کلاس درس نیز مشکلاتی را تجربه می‌کنند و قادر به تمرکز بر موضوعات درسی نیستند. لذا، آشنایی با علت حواس پرتی در کودکان دبستانی به والدین و اولیای مدرسه یاری می‌رساند که برخورد بهتر و اصولی‌تری با چنین کودکانی داشته باشند.
آشنایی با نشانه های حواس پرتی در کودکان
حواسپرتی، به‌معنی اختلال مکرر در تمرکز کودک حین انجام تکالیف درسی یا هرگونه فعالیتی است که به تمرکز نیاز دارد. این مشکل در سنین دبستان، می‌تواند موجب ایجاد مشکلات زیادی برای کودک شود. لذا، بهتر است والدین و معلمان با علت حواس پرتی در کودکان دبستانی آشنا باشند تا درصورت مواجهه با این دانش‌آموزان، بتوانند به نحو شایسته با آن‌ها برخورد کنند.
حواس پرتی دانش آموزان ابتدایی، باعث کاهش توجه و توانایی کودک در حل مسائل می‌شود و تاثیرات بلندمدتی بر رفتار و عملکرد کودکان داشته باشد. برای کمک به این کودکان، استفاده از روش‌های آموزشی و رفتاری خاص ضروری است. آگاهی از این حواسپرتی، ازآن‌جهت اهمیت دارد که به والدین و مسئولین در شناسایی دلایل آن و حل مشکل و بهبود توانمندی‌ها به آن‌ها کمک می‌کند. نشانه‌های حواسپرتی، عبارتند از:
- کم‌توجهی به درجات مختلف
- فراموش‌کاری
- دشواری در دنبال‌کردن دستورالعمل‌ها
- خیال‌بافی و خیال‌پردازی
- پایین‌بودن کیفیت کارها
- ناتمام‌گذاشتن کارها و شروع فعالیتی دیگر
- بی‌نظمی در سازمان‌دهی تکالیف و فعالیت‌ها و اولویت‌بندی وظایف
- کاهش انگیزه
- رفتارهای تکانشی یا بیش‌فعالی
- انجام ناقص وظایف توسط کودک و …
دلایل ایجاد حواس پرتی در دانش آموزان
به‌نظر می‌رسد که امروزه بسیاری از دانش‌آموزان، از توانایی کمتری برای تمرکز در مقایسه با نسل‌های گذشته برخوردار هستند. علت حواس پرتی در کودکان دبستانی، متفاوت است و این مشکل، می‌تواند به شکل‌های مختلفی بر عملکرد کودکان در مدرسه و زندگی روزمره تاثیر بگذارد.
برای درک علت این مشکل در کودکان نسل امروز، باید به عوامل حواس پرتی دانش آموزان ابتدایی توجه کنیم. در بسیاری موارد، علت اصلی بروز این مشکل، بیش‌فعالی است. بااین‌حال، عوامل دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند منجربه بروز مشکلات توجه و حواسپرتی در کودکان شوند. در این بخش، به دلایل این امر پرداخته می‌شود.
وسواس فکری- عملی
یکی از علل حواسپرتی کودکان، وجود وسواس فکری-عملی در آن‌ها است. کودکانی که با این وسواس درگیر هستند، نه‌تنها از افکار وسواسی رنج می‌برند؛ بلکه احساس می‌کنند که برای جلوگیری از وقوع اتفاقات ناگوار باید رفتارهای خاصی را انجام دهند. برای مثال، فکرکردن مداوم به شستن دست‌ها یا انجام یک کار وسواس‌گونه، می‌تواند باعث حواسپرتی کودکان شود.
در برخی موارد، کودک در کلاس درس حضور دارد؛ ولی به‌علت افکار وسواسی، نمی‌تواند به سوالات معلم پاسخ دهد. در این شرایط، ممکن است کودک حواس‌پرت و بی‌توجه به‌نظر برسد؛ اما علت حواسپرتی او وسواس فکری است. معمولا، کودکان مبتلا به وسواس فکری-عملی از نشانه‌های خود خجالت می‌کشند و به همین دلیل سعی می‌کنند که افکار و رفتارهای خود را از دیگران پنهان سازند.
استرس و اضطراب
یک علت حواس پرتی در کودکان دبستانی، می‌تواند به وجود استرس و اضطراب در دانش‌آموز مرتبط باشد. اضطراب در کودکان، به دلیل عوامل مختلفی مانند اضطراب جدایی، اجتماعی یا عملکردی ایجاد می‌شود. این اضطراب‌ها، می‌توانند تمرکز کودک را در موقعیت‌های خاص مختل کنند و باعث حواسپرتی او شوند.
به‌عنوان‌مثال، کودکی که اضطراب جدایی دارد، ممکن است در زمان جدایی از والدین نتواند تمرکز مناسبی در مدرسه داشته باشد و حتی در برابر رفتن به مدرسه مقاومت کند. همچنین، کودکان دارای اضطراب اجتماعی، ممکن است در موقعیت‌های مختلف مانند گروه‌های کلاسی، هنگام امتحان، جواب‌دادن به سوال معلم و … دچار حواسپرتی شوند و عملکرد ضعیفی داشته باشند.
اختلال در یادگیری
اختلالات یادگیری، می‌تواند یکی از بزرگ‌ترین دلایل حواس پرتی دانش آموزان ابتدایی باشد. این اختلالات، می‌تواند به عدم توانایی کودکان در انجام وظایفی مانند یادگیری الفبا، خواندن و نوشتن بینجامد. در برخی مواقع، این مشکلات ناشی از اختلال یادگیری معروف به نارساخوانی هستند. در این حالت، کودکان نمی‌توانند کارهایی که بقیه بچه‌ها به‌راحتی انجام می‌دهند را انجام دهند و احساس ناامیدی یا شرم می‌کنند.
همچنین، برخی کودکان دچار اختلال یادگیری ریاضی هستند و در یادگیری محاسبات ریاضی عملکرد ضعیفی دارند. همین امر، موجب حواسپرتی و تشویق به عدم انجام تکالیف می‌شود. علاوه‌براین، ممکن است مشکلات شنوایی به حواسپرتی و عدم تمرکز کودک می‌انجامد. بنابراین، اختلالات یادگیری می‌توانند به‌طور چشمگیری در حواسپرتی دانش‌آموزان دخیل باشند.
کم‌خوابی و مشکلات خواب
کم‌خوابی و اختلالات خواب نیز به‌عنوان عوامل افزایش حواسپرتی در کودکان شناخته می‌شوند. کودکانی که با اختلالات خواب مواجه هستند و کمتر از مقدار متناسب با سن خود می‌خوابند، ممکن است کمبود تمرکز و حواسپرتی را تجربه کنند.
کم‌خوابی، می‌تواند به‌عنوان یک علت حواس پرتی در کودکان دبستانی، توانایی کودک در تمرکز بر وظایف تحصیلی را تحت تاثیر قرار دهد. اختلالات خواب، مانند بیداری مکرر در شب، کابوس‌دیدن و اختلالات تنفسی نیز می‌توانند موجب حواسپرتی و کاهش توانایی کودک در تمرکز شوند.
رژیم ناسالم غذایی
تغذیه نامناسب، به‌عنوان یک عامل موثر بر افزایش حواسپرتی کودکان شناخته می‌شود. نوع غذاهای مصرفی، می‌تواند تاثیر زیادی بر سطح تمرکز و حواس کودک داشته باشد. به‌طور مثال، مصرف بلغور، جو دوسر، نان سبوس‌دار و غذاهایی که غنی از کربوهیدرات‌های پیچیده هستند، می‌تواند به آرامش بدن و خواب بهتر کودکان کمک کند.
از طرف دیگر، مصرف مواد حاوی کافئین مانند چای، قهوه و نوشابه‌ها، ممکن است به افزایش سطح انرژی بدن، بیداری و عدم تمرکز کودکان بینجامد. بنابراین، والدین باید به برنامه غذایی کودکان خود توجه داشته باشند و برنامه غذایی مناسبی را برای آن‌ها درنظر بگیرند.
استفاده بیش‌ازحد از موبایل، لپ تاب و بازی‌های رایانه‌ای
استفاده افراطی از تکنولوژی مانند موبایل، تبلت و دیگر ابزارهای الکترونیکی می‌تواند یک علت حواس پرتی در کودکان دبستانی باشد. تحقیقات، نشان می‌دهد که استفاده زیاد از این ابزارها، تاثیرات منفی بر توجه و تمرکز کودکان خواهد داشت. مهم است به‌عنوان والد یا مربی، محدودیت‌های مرتبط با استفاده از تکنولوژی را برای کودکان مشخص کنیم و آن‌ها را به استفاده متعادل و سالم از این ابزارها سوق دهیم.
تجارب استرس‌زای گذشته
براساس تحقیقات، استرس و تجربیات آسیب‌زا می‌توانند به‌عنوان عوامل موثر بر حواسپرتی کودکان مطرح باشند. کودکانی که درگذشته با خشونت یا تجربیات آزاردهنده مواجه شدند، ممکن است دچار مشکلات تمرکز و حواسپرتی شوند. چنین تجربیاتی، به احساس ناامنی مداوم و حواسپرتی کودکان می‌انجامد.
در این شرایط، ممکن است کودکان به هر محرکی بیش‌ازحد واکنش نشان دهند و به‌نظر حواس‌پرت بیایند. به‌عنوان‌مثال، کودکی که صدای ترمز ماشین در خیابان‌های اطراف مدرسه را می‌شنود، به یاد تجربه تصادف خود می‌افتد و نمی‌تواند روی درس تمرکز کند.
راهکارهایی برای رفع مشکل حواس پرتی دانش آموزان ابتدایی
محققان، راهکارهای مختلی را برای رفع حواسپرتی کودکان پیشنهاد می‌دهند. در حقیقت، باید بدانیم که هیچ علت واحدی برای این امر، وجود ندارد و هر کودک می‌تواند به دلایل مختلف دچار این مشکل شود. بنابراین، شناخت روحیات کودک و در برخی موارد مراجعه به روان‌شناس، می‌تواند کمک‌کننده باشد. بااین‌حال، برخی راهکارها برای رفع مشکل حواسپرتی وجود دارد که در این بخش، به آن‌ها اشاره می‌شود.
شناخت روحیات دانش‌آموز و برنامه‌ریزی مناسب برای کودک
برای جلوگیری از حواسپرتی در کودکان، شناخت روحیات و برنامه‌ریزی مناسب برای آن‌ها اهمیت زیادی دارد. شناخت علاقه‌ها، استعدادها، نیازها و مشکلات روحی و اجتماعی دانش‌آموزان، می‌تواند در انتخاب روش‌ها و استراتژی‌های مناسب به معلمان و والدین کمک کند.
همچنین، برنامه‌ریزی منظم و متعادل شامل فعالیت‌های آموزشی، ورزش، استراحت، بازی و خلاقیت، به کودکان یاری می‌رساند که از زمان خود به‌صورت بهینه استفاده کنند و وظایف خود را بر اساس ترتیب و زمان‌بندی مشخص انجام دهند.
شناخت عوامل ایجادکننده حواس پرتی و تلاش برای حذف آن‌ها
اولین گام مهم برای مقابله با حواسپرتی کودکان، شناخت علت حواس پرتی در کودکان دبستانی است. این علل، شامل مواردی نظیر نامناسب‌بودن محیط خانه یا مدرسه، نداشتن برنامه‌ریزی مناسب، مصرف بیش‌ازحد غذاها و نوشیدنی‌های شیرین، کمبود خواب و استرس‌های روزمره خواهد بود.
با شناخت این عوامل، می‌توان اقدامات مناسبی را برای حذف و کاهش آن‌ها انجام داد. به‌عنوان‌مثال، ایجاد محیطی آرام و منظم در خانه و مدرسه، برنامه‌ریزی برای فعالیت‌ها و وظایف روزانه، استفاده از تغذیه سالم و متعادل، خواب کافی و به‌کارگیری روش‌های مدیریت استرس می‌توانند موجب بهبودی و کاهش حواسپرتی کودکان شوند.
کمک به کودک برای تعیین اهداف و افزایش تمرکز
یکی از دلایل اصلی حواسپرتی کودکان، این است که نمی‌دانند دقیقا باید چه‌کاری را انجام دهند. بنابراین، شما می‌توانید با کمک به کودک برای برنامه‌ریزی کارهای روزمره و تکالیف مدرسه، او را از سردرگمی و اضطراب نجات دهید.
کمک به کودک برای افزایش تمرکز، به این معنا است که کودک به‌طور کامل متوجه شود چه وظایفی از او خواسته‌شده است. از کودک بخواهید که به‌صورت کتبی یا شفاهی مشخص کند که باید چه کارهایی انجام دهد. سپس، با مشورت می‌توانید برنامه مناسبی تنظیم کنید.
ارائه پاسخ صحیح در مقابل حواس پرتی کودک به‌جای برخورد واکنشی نادرست
سرکوفت‌نزدن و حفظ آرامش روانی کودک، می‌تواند تاثیر زیادی بر جلوگیری از حواسپرتی او داشته باشد. تنبیه و سرزنش هیچ تاثیر مثبتی ندارد و فقط اوضاع را بدتر می‌کند. بنابراین، بهتر است به‌جای جروبحث با کودک و نشان‌دادن رفتارهای واکنشی، به‌صورت آرام و ملاحظه‌گرانه با او برخورد کنیم.
باید به کودک فرصت داده شود تا احساسات خود را بیان کند. برقراری ارتباط مثبت و صمیمی با او، ایجاد فضایی امن و پذیرا و بهره‌گیری از راهبردهای آموزشی اثبات‌شده، می‌تواند به کاهش حواسپرتی و افزایش تمرکز او کمک کند.
انجام تمرینات و بازی‌های فکری برای تقویت ذهن و افزایش توجه و تمرکز
انجام تمرینات و بازی‌های فکری نیز تاثیر چشمگیری بر تقویت ذهن و افزایش توجه و تمرکز کودکان خواهد داشت. این تمرینات، شامل بازی‌های معمایی، پازل‌ها، حل مسائل ریاضی و بازی‌های تقویت حافظه هستند و به فعال‌شدن مغز، تحریک قسمت‌های مختلف ذهن و بهبود تمرکز و توجه کودک می‌انجامند. همچنین، بازی‌ها و تمرینات فکری، به تقویت مهارت‌های حل مسئله، تفکر انتقادی و خلاقیت به کودکان کمک می‌کنند.
جمع‌بندی
حواسپرتی، به معنی عدم توانایی برای تمرکز و انجام کارهای روزمره و تکالیف است. شناخت علل حواس پرتی دانش آموزان ابتدایی، می‌تواند در رفع بهتر این مشکل به والدین و معلمان کمک کند. همچنین، راهکارهایی برای کنترل این وضعیت و بهبود تمرکز کودک وجود دارد که در این مقاله، به برخی از آن‌ها اشاره شد.
سوالات متداول
- چه عللی می‌توانند موجب حواسپرتی کودک شوند؟
برنامه نامنظم خواب‌وبیداری، استرس و اضطراب، حساسیت بیش‌ازحد ادراکی، شلوغی ذهن و علل محیطی، ازجمله مهم‌ترین دلایل حواسپرتی کودکان هستند.
- دلیل حواسپرتی کودکان بیش‌فعال چیست؟
شیمی مغز کودکان بیش‌فعال، متفاوت است. دوپامین و نوراپی‌نفرین کمتری ترشح می‌کند. همین امر، می‌تواند موجب حواسپرتی و برانگیختگی کودک شود.
- برای رفع مشکل حواسپرتی چه راهکارهایی وجود دارد؟
یکی از مهم‌ترین گام‌های رفع حواسپرتی، شناسایی ریشه اصلی مشکل است. سپس، می‌توانید با انجام بازی‌های تقویت ذهن، برنامه‌ریزی، تمرینات ذهن‌آگاهی، مشاوره و … به بهبود این وضعیت کمک کنید.
مقالات مرتبط
آموزش مهارت‌های زندگی به کودکان دبستانی (۱۰ مهارت اصلی)
مدارک لازم و ضروری برای ثبت نام کلاس اول دبستان+ شرایط لازم
